Onderwerp van de ICOMOS bijeenkomst op 14 januari is ‘Vestingwerken als werelderfgoed’, waarbij we sprekers hebben die ingaan op de werelderfgoednominatie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (Caroline Bugter, Provincie Utrecht) en de vestingwerken van Vauban langs de Franse westkust (Jeroen van der Werf).

Stelling van Amsterdam en Nieuwe Hollandse Waterlinie samen sterker! door Caroline Bugter

Na het herstel van de Nederlandse onafhankelijkheid in 1814 vangt een nieuwe aanpak van de landsverdediging aan. Onder toeziend oog en regie van Cornelis Kraijenhoff wordt begonnen met de bouw van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW). Deze linie is 85 km lang en loopt globaal tussen Muiden en de Biesbosch met als belangrijkste knooppunt de stad Utrecht. De linie sluit daarmee het meest welvarende en dichtbevolkte gedeelte van ons land af tegen vijandelijke aanvallen uit het oosten. De verdediging van de linie steunde in belangrijke mate op inundaties, het onder water zetten van grote stukken land, waardoor de vijand met zijn paarden, geschut en voertuigen zou vastlopen. Hooggelegen dijken, wegen en stroomruggen, maar ook rivieren en kanalen, die de brede inundatiegebieden onderbraken of doorkruisten, moesten daarbij worden afgesloten door verdedigingswerken.

In 1874 viel het besluit om de Stelling van Amsterdam (SvA) als verdedigingslinie om Amsterdam, te ontwikkelen. Deze stelling zou fungeren als laatste bolwerk, waarop het Nederlandse leger zich in laatste instantie kon terugtrekken, nadat de NHW noodgedwongen aan de vijand zou zijn prijsgegeven.

De SvA is sinds 1996 aangewezen als werelderfgoed. Het wordt gezien als een unieke, uitzonderlijke en monumentale verdedigingsring van 135 km lengte op gemiddeld zo’n 15 kilometer afstand van Amsterdam. De NHW staat als uitbreiding van de SvA op de nominatielijst van het Rijk. Hier is voor gekozen omdat de NHW aanvullende unieke waarden heeft voor de SvA. De toevoeging van de historische ontwikkelingsgeschiedenis van de NHW maakt de betekenis en de historische context van de SvA beter inzichtelijk en beter te begrijpen.

Het is een van de grootste infrastructurele projecten, ooit uitgevoerd in Nederland en de ingenieuze militaire systemen van beide linies liepen naadloos in elkaar over. Samen vormen zij het enige complete monument dat de ontwikkeling van deze technologie vanaf het vroegste stadium laat zien. De ontwikkeling van het watermanagementsysteem, de militaire werken en het militaire landschap van de NHW verklaart op welke wijze de unieke waarden van de SvA in vorm en expressie tot stand zijn gekomen.

In deze lezing zal worden ingegaan op de unieke waarden van de NHW als uitbreiding van de SvA en zal een kijkje in de keuken worden gegeven met welke bedreigingen deze linies te maken hebben in een druk bevolkt land als Nederland.

CV: Caroline Bugter studeerde milieukunde in Groningen en werkt als projectmanager voor het projectmanagementbureau van de Provincie Utrecht.

Sinds 2010 is zij betrokken bij het restaureren, consolideren, beleefbaar en zichtbaar maken van het nationaal project Nieuwe Hollandse Waterlinie. Momenteel begeleidt zij het traject tot het maken van het nominatiedossier Nieuwe Hollandse Waterlinie als uitbreiding van de Stelling van Amsterdam.

De vestingwerken van Vauban, door Jeroen van der Werf

Vauban is Frankrijks bekendste vestingbouwkundige. Tijdens het bewind van Lodewijk XIV bouwde hij langs de grenzen van het land vele tientallen vestingwerken om het te beschermen tegen een inval van de Habsburgse, Hollandse of Engelse vijand. Ze liggen in de bergen, langs de kust en in het vlakke land van Frans Vlaanderen. Stuk voor stuk afgestemd op het plaatselijke landschap en variërend in omvang van kleine kustbatterij tot complete vestingstad.

Vele van deze vestingwerken bestaan nog altijd en zijn te bezoeken. Het maakt van de Franse grensstreken een waar openluchtmuseum van 17^e eeuwse vestingbouwkunde. In 2008 werden 12 van Vaubans vestingwerken uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed.

Allereerst behandelt de lezing Vauban, de vestingbouwkundige principes van zijn tijd en de vraag welke omstandigheden de bouw van al deze vestingwerken noodzakelijk maakten.

Vervolgens wordt er dieper ingegaan op de vestingwerken die werelderfgoed zijn geworden en komen een aantal specifieke aspecten aan de orde. Zoals nieuw gestichte steden, de vormrijkdom van de vestingwerken, hun samenhang met het omliggende landschap en onderling, om te eindigen bij de Tour Vauban in Camaret waar Vauban in 1694 een landing van Engels/Nederlandse troepen wist te voorkomen.

CV: Jeroen van der Werf studeerde bouwkunde aan de HTS en werkt als projectleider op een architectenbureau in Arnhem. Daarnaast volgt hij de opleiding Bouwhistorie, Restauratie en Monumentenzorg in Utrecht.

Sinds 2004 bestudeert hij de vestingwerken van Vauban. In juni 2014 publiceerde hij in eigen beheer een boek over de vestingwerken uit de 17^e en 18^e eeuw in Bretagne. Zie hiervoor ook www.tourvauban.wordpress.com

U kunt erbij aanwezig zijn!

*Let op: Ingang: de voor ICOMOS-lezingen te gebruiken ingang van het Museum Geelvinck Hinlopen Huis is niet de museumingang als vermeld op de website van het museum, maar Herengracht 518-sous.

************************************************
De lezing vindt plaats van 19.30 tot 21.30 uur.
Vanaf 18.30 uur is er inloop met een informele borrel en maaltijd.
Voor ICOMOS-leden is de lezing vrij toegankelijk.
Voor niet-ICOMOS-leden bedragen de kosten voor het bijwonen van de lezing € 5,00. De kosten voor borrel en maaltijd bedragen voor leden en niet-leden € 10,00 per persoon.

Aanmelding

aanmelding voor de lezing en de borrel/maaltijd is noodzakelijk en kan uitsluitend via icomac@icomos.nl