Verscholen in het hart van de Amsterdamse binnenstad bevindt zich een klein wonder: Museum Ons’ Lieve Heer op Solder. Bezoekers gaan er op ontdekking in een zeldzaam goed bewaard grachtenhuis uit de Gouden Eeuw. Smalle gangen en trappen leiden naar historisch ingerichte woonvertrekken, keukens en bedstedes, om te eindigen in wat letterlijk het hoogtepunt is van het museum: een complete kerk op zolder.

Ons’ Lieve Heer op Solder: schuilkerk of huiskerk
De kerk is gebouwd in opdracht van de toenmalige eigenaar van het pand: de welgestelde katholieke koopman Jan Hartman (1619-1668). Hij woonde er met zijn gezin in de periode dat openbare katholieke vieringen in Nederland officieel verboden waren. De protestanten hadden in 1578 de macht in de stad overgenomen. De rooms-katholieken – zo’n twintig procent van de Amsterdamse bevolking in de zeventiende en achttiende eeuw – komen dan op het tweede plan. Zij kunnen voor de mis niet meer terecht in officiële kerken, die zijn voortaan voor de protestantse eredienst bestemd.

Tolerantie
De uit Duitsland afkomstige Jan Hartman kocht in 1661 niet alleen het grachtenhuis aan de Oudezijds Voorburgwal maar ook de twee erachter liggende woningen. Hij liet de bovenste verdiepingen van de drie panden met elkaar verbinden. Daar kwam de kerk. Het protestantse stadsbestuur wist wel van het bestaan van de zolderkerk, maar andere  geloofsovertuigingen binnen Amsterdam weren gedoogd. In de Republiek der Nederlanden kenden burgers vrijheid van geloof en vrijheid van vrijheid van geweten, daarvoor werd door Willem van Oranje in de 16de eeuw de basis gelegd. De huiskerk van Museum Ons’ Lieve Heer op Solder is een voorbeeld van hoe men in de 17^de eeuw omging met verschillende religies in Amsterdam. Katholieke Amsterdammers was openbare misviering niet toegestaan maar in de huiselijke kring mocht het dus wel. Ook Lutheranen en Doopsgezinden moesten hun toevlucht zoeken in verscholen gebedshuizen. De geschiedenis roept vragen op ”Hoe vrij ben je eigenlijk, als je niet openlijk kunt uitkomen voor datgene waar je in gelooft? En hoe gaat dat in hedendaags Amsterdam?

Uitbreiding
Na het Rijksmuseum is Museum Ons’ Lieve Heer op Solder het oudste museum van de stad. Jaarlijks komen er ruim 100.000 bezoekers. Vooral dankzij particulier initiatief bleef dit unieke monument uit de Gouden Eeuw behouden. In 2015 is het monument uitgebreid met een extra gebouw op de Oudezijds Voorburgwal 38, waar de nieuwe entree is gevestigd. De twee panden zijn door middel van een ondergrondse passage met elkaar verbonden. Ons’ Lieve Heer op Solder is nu een musée de site – waar de geschiedenis tastbaar is, waar alles oud en authentiek is, waar bezoekers het gebouw en de geschiedenis beleven. En waar bovendien een link wordt gelegd met de actualiteit.