Programma

Constantijn Huygens (1596-1687)                        – Psalmus XLI-XLII, vers 6,7: Quare tristis es

                                                                               – Psalmus CXVIII, vers 176, Erravi

Nicholas Lanier (1588-1666)                                 – Fire! Fire Lo here I burn

                                                                                – Stay, silly heart, and do not break

                                                                                – Neither sighs, nor tears, nor mourning

Antoine Boesset (1586-1643)                                – Beauté dont les rigueurs

                                                                                – Ils s’en vont ces roys de ma vie

                                                                                – Objet dont les charmes si doux

Nicolaes Vallet (c. 1583- na 1642)                        – Uit Secretum Musarum II (Amsterdam, 1616): Prélude

Anoniem                                                                – Psalm 133 uit Thysius Ms (1595-1630): ‘Siet hoe fyn end lieflick is ’t allen stond’

Pieter Cornelis Hooft (1581-1647)                        – Fantansij ‘Indien men poocht’, stem: Esprits qui souspirez, “D.I.Q. Iphigenia. Dia”, voor Ida Quekels

Claudio Monteverdi (1567-1643)                           – Si Dolce è il tormento

Joost van den Vondel (1587-1679)                        – Prinse-lied (1625) ‘Frederik van Nassouwe’

Pauze

Constantijn Huygens                                               – Psalmus III, vers 3,4: Multi dicunt animae meae

                                                                                  – Psalmus CXLII-CXLIII, vers 5,6,7:Memor fui

                                                                                  – Aubade: Le reveil de Calliste

Pieter Cornelis Hooft                                               – ‘Naere nacht van benaude drie jaeren’, wijze Su, su, su non dormite pastori etc. (Aux plaisirs, aux délices bergères) voor Heleonora Hellemans (c. 1627)           

Constantijn Huygens                                               – ’t Kan mijn Schip niet qualick gaan (1627), air de cour: Je rencontraij l’autre jour

                                                                                  – Hoe is ‘ beloven, wijze Luz de mi alma

Nicolaes Vallet                                                        – Psalm 89: Du seigneur les bon (Van des Heeren Goedheid), uit: Regie Pietas (of: Pieté Royalle), 1620

Constantijn Huygens                                               – Sospiro della sua Donna (dichter: Giambattista Marino)

                                                                                 – Caccia amorosa: Orsa bella e crudele (G. Marino)

                                                                                 – A dispetto de’ venti (dichter: C. Huygens ?)

                                                                                 – Che rumore sento fuore ? (dichter: C. Huygens ?)

Constantijn Huygens (1596 – 1687) was niet alleen dichter, geleerde, diplomaat en secretaris van drie prinsen van Oranje; hij componeerde ook, schreef liederen en maakte zelf muziek. Hij bespeelde verschillende instrumenten: luit, gitaar, viola da gamba en klavecimbel. Op zijn even buiten Den Haag gelegen buitenplaats Hofwijck , ontving hij zijn gasten voor geanimeerde muziekavondjes. Ook was hij een geziene gast op het Muiderslot, als lid van de Muiderkring. Duo Seraphim brengt zijn liederen en composities voor luit, het instrument waar Constantijn zelf in excelleerde, ten gehore.

Duo Seraphim

Margot Kalse 

Na haar studie Nederlands Renaissance letterkunde aan de RU te Leiden studeerde mezzosopraan Margot Kalse solozang aan het koninklijk conservatorium in Den Haag. Vervolgens heeft zij zich aan het Fontys Conservatorium te Tilburg in de opleiding Early Vocal Music gespecialiseerd in de uitvoeringspraktijken en technieken van de vroege vocale muziek.

Margot Kalse is oprichter en artistiek leider van Trigon, ensemble voor middeleeuwse vocale geestelijke muziek. Trigon was winnaar van de International Young Artist’s Presentation te Antwerpen in 1998 en trad vervolgens veelvuldig op in oude muziek festivals in Europa. Andere vaste samenwerkingsverbanden van Margot zijn ensemble Sospiro, en Duo Seraphim (met Elly van Munster). Als soliste treedt Margot Kalse op met een breed en veelzijdig repertoire: van de middeleeuwse Hildegard von Bingen via Monteverdi’s Mariavespers, Purcells Dido and Aeneas en veel andere werken uit de zeventiende en achttiende eeuw naar het klassieke repertoire en de 20e eeuw met Copeland en Andriessen tot en met Gubaidulina en de Nederlandse Joost Kleppe.

Met Trigon maakte zij de cd Music for Candlemas (Gregoriaans en polyfonie uit de 13e eeuw, Passacaille nr. 932). Met Elly van Munster maakte zij de cd O muse, comt nu voort, Dutch Songs of Love and Freedom 1550-1750 (Aliud records (ACD HJ 040-2). Zie ook www.margotkalsevocaal.nl

 Elly van Munster

Elly van Munster studeerde aanvankelijk klassiek gitaar bij Stanley Noordpool aan het Brabants Conservatorium. Vervolgens haalde zij haar doctoraal Spaans aan de Universiteit van Utrecht. Uiteindelijk belandde zij toch weer in de muziek en deed in 1994 Staatsexamen luit.

Zij speelde in een groot aantal barokopera’s in Nederland en in Frankrijk. Met de blokfluitiste Alice Gort-Switynk vormt zij ensemble “Rossignol”, met de mezzosopraan Margot Kalse “Duo Seraphim”, met de sopraan Hilde van Ruymbeke “Duo Rosemont”. Ze maakt verder deel uit van ensemble “Fortuna” dat zich toelegt op 14e eeuws Middeleeuws repertoire. In dit ensemble bespeelt zij de plectrumluit. Samen met de sopraan Sinje Kiel won zij in juni 2002 de eerste prijs en publieksprijs bij het concours voor Oude-muziek ensembles in Berlijn, “Alte Musik-Treff Berlin”.

Voor meer programma’s van Duo Seraphim en luistervoorbeelden zie:

http://www.margotkalsevocaal.nl/seraphim.html

PROGRAMMATOELICHTING

Voor Constantijn Huygens (1596-1687) was muziek een liefhebberij. Hij was een amateur in de meest letterlijke zin van het woord: hij hield van muziek. En het was zijn beroep niet. Hij maakt dat duidelijk op het titelblad van zijn Pathodia sacra et profana, (‘Bewogen geestelijke en wereldlijke gezangen’) Parijs 1647: in bijna even grote letters als Pathodia, staat hier Occupa¬ti gedrukt: ‘van een druk bezet man’. Huygens geeft hiermee aan dat zijn werk op ander terrein ligt: hij was vanaf 1625 secretaris van stadhouder prins Frederik Hendrik in Den Haag. In 1630 werd hij benoemd tot rekenmeester en beheerder van de prinselijke bezittingen – een goed betaalde baan. Hij was vaak langere periodes van huis; soms op diplomatieke missie, vaak ook op veldtocht met het leger van Frederik Hendrik, de ‘stedendwinger’, die vele steden terug veroverde op de Spanjaarden. Amateuristisch is Huygens’ muziek allerminst. Hij schrijft met een eigen idioom in de twee belangrijke liedstijlen van zijn tijd: de Italiaanse monodie voor de Latijnse psalmen en de Italiaanse liederen, en de Franse air de cour voor de Franse airs. In de veilingcatalogus van Huygens’ muziekbi¬bliotheek vinden we dan ook een flink aantal werken van Italiaanse en Franse componisten uit het begin van de zeventiende eeuw. Zijn airs zijn qua stijl eigenlijk meer een mengvorm van monodie en air de cour.

Huygens was ook dichter. Hij schreef poëzie en satires, ‘characters’ en een klucht, alles in dichtvorm. Huygens heeft zijn dichten altijd gezien als een bijzaak, een bezigheid naast zijn belangrijke baan aan het hof. Daarop wijzen ook de titels van zijn verzamelbundels: Otia, of ledighe uren, ‘acrobatische toeren tussendoor (Momenta desultoria)’, en Korenbloemen, de versierende bloemetjes die omhoogschieten tussen het gewas waar het eigenlijk om draait. Huygens nam het dichten, hoewel hij het betitelde als vrijetijdsbesteding, wel serieus. Hij wilde in zijn gedichten dingen zo zeggen, dat ze in een nieuw licht kwamen te staan. De poëtische middelen die hij daarvoor gebruikte, waren verrassende metaforen, gekunsteld taalgebruik, klankspel, ellipsen en samentrekkingen. Daarmee was hij een navolger van het maniërisme dat in Nederland, behalve door Huygens, beoefend werd door zijn vrienden Hooft en Tesselschade. Huygens was dan ook een bewonderaar van Hooft. Verder waren de buitenlandse dichters Donne, Marino en Petrarca zijn grote voorbeelden, evenals de klassieken. In de Pathodia is van één Italiaans lied en van alle Franse liederen de tekst van Huygens zelf.

Huygens schreef ook enkele contrafacten, dat wil zeggen nieuwe liedtek¬sten op bestaande muziek. De dichter schrijft dan boven zijn gedicht op welke wijze het gezongen moet worden. U hoort vanmiddag twee van de drie liederen waarvan het zeker is dat Huygens ze op een bestaande melodie dichtte: twee op een air de cour en een op een Spaanse melodie. Misschien hield hij niet zo van contrafacten, omdat hij ook in staat was zelf melodieën te componeren. Voor zijn vriend Hooft lag dat anders; die was afhankelijk van dit genre om liederen te kunnen schrijven. Hooft maakte graag muziek met de vrienden van de zogenaamde Muiderkring, die ‘szomers op het Muiderslot af en toe bijeenkwamen. Huygens was daar graag bij, maar kon meestal niet; hij moest ’s zomers met ‘den Baes’ (Frederik Hendrik) mee op veldtocht.

Bij zijn dood liet Huygens ruim achthonderd composities na aan zijn zoon Christiaan. Op de een of andere manier zijn die verdwenen; ze komen niet voor in Christiaans testament (1695). Zijn Pathodia zijn overgeleverd, doordat Huygens ze in 1647 had laten publiceren. Tien jaar geleden zijn er nog twee composities van hem ontdekt; een allemande voor viola da gamba in Australië (!) en een air de cour in Huygens’ poëzie-handschriften in de KB Den Haag. En dat is alles.

Huygens’ vrouw was Suzanna van Baerle. Zij stond bekend als moeilijk te veroveren en Huygens verklaarde Hooft dan ook voor gek toen die probeerde haar het hof te maken. Zij wees Hooft af. Jaren later vecht Huygens lang om haar, en krijgt haar wel. Hooft zegt in zijn bruiloftsdicht (1627) dat zij de enige man die bij haar paste gevonden had. Huygens noemde haar Sterre. Zij waren gelukkig. Zij stierf in 1637 aan een infectie, opgelopen na de bevalling van hun vijfde kind Susanna. Huygens’ verdriet was groot.

Toen Huygens zijn Pathodia wilde laten drukken, stuurde hij zijn manuscript in Franse luittabulatuur naar de prestigieuze Parijse muziekdrukker Ballard. Ballard wilde de tabulatuur echter vervangen door basso continuo, zodat de begeleiding ook op clavecim¬bel of orgel gespeeld kon worden. Huygesn stuurde de bas op, maar uit de zijn briefwisseling weten we dat hij de voorkeur gaf aan de theorbe.

Huygens schreef zijn liederen in drie stijlen: de Italiaanse monodie, de Franse air de cour (plus een mengvorm van deze twee), en het Nederlandse contrafact.

Liederen van Huygens in deze verschillende stijlen, omringd door werken van zijn voorbeelden en vrienden in elke stijl, plus solo’s op het door Huygens geliefde instrument de luit, vormen dit programma.

Antoine Boesset was met zijn airs de cour een belangrijk voorbeeld voor Huygens.

Tijdens zijn verblijf in Londen, 1622, was Huygens bevriend geraakt met de zanger, luitist, componist en kunstkenner Nicholas Lanier. Lanier werd in 1625 aangesteld als ‘Master of the King’s Musick’ en werd een paar keer naar Italië gestuurd om kunst aan te kopen. In Venetië en Mantua had hij de tijd om kennis te maken met de nieuwste muzikale ontwikkelingen. Dit is in zijn werk terug te horen.

Twee Italiaanse liederen in het programma zijn geschreven op gedichten van Giambattista Marino (1569 – 1625). Deze dichter was zeer populair in Europa; er is veel muziek op zijn teksten geschreven. Hier zien we iets van Huygens’ internationale gerichtheid!

Muziek was voor Huygens vreugde en troost. Hij zegt er bovendien over:

‘Van alle voordelen die ik van de muziek heb gehad, acht ik dit wel het voornaamste …. dat ik daardoor in mijn leven van veel menschen vriend¬schap en waardeering heb ondervonden’.

Een ode aan deze Hollandse diplomaat, dichter en musicus uit de 17e eeuw, in het huis dat hij liet bouwen om even weg te zijn van zijn werk aan het hof, HOF-WIJCK.

Margot Kalse