Onspeelbare muziek

Tijdens dit concert staan de composities die speciaal voor de pianola gemaakt werden centraal. Het eerste werk dateert uit 1917: de Etude pour Pianola van Strawinsky. De kampioen van de ‘onspeelbare muziek’ werd in later tijd ongetwijfeld de Amerikaans/Mexicaanse componist Conlon Nancarrow (1912-1997). Tijdens deze avond zijn allerlei nieuwe aanwinsten op dit gebied te beluisteren.

Datum: 21/4

Toegang: € 8,- (65+ en CJP € 6,-)

Tientallen componisten werden gefascineerd door de mogelijkheden van de pianola en componeerden speciaal voor dit uitzonderlijke muziekinstrument. Deze stukken kunnen niet of nauwelijks door mensenhanden gespeeld worden. Zo ontstond een bijzonder pianola-repertoire dat in het Pianola Museum tot klinken gebracht wordt.

Wie speciaal geïnteresseerd is in dit onderwerp kan hier een artikel in een Duits tijdschrift uit 1911 lezen,  waarin Heinz Potthoff de nieuwe mogelijkheden bespreekt, die de pianola de componisten biedt. Wellicht hebben maar weinig componistenin die tijd dit artikel gelezen. In ieder geval duurt het dan nog een aantal jaren voordat deze de eerste schreden op dit pad zullen zetten. De eerste speciale pianola-compositie die door een fabrikant op de markt werd gebracht was de Etude pour Pianola van Strawinsky (1917).

Het bekendst zijn ongetwijfeld de Studies for Player Piano van Conlon Nancarrow, een bijzonder oeuvre van tientallen werken die door de componist zelf op rol zijn gezet. Zo kreeg hij controle over de muzikale uitvoering en kon hij experimenteren met gecompliceerde ritmische verhoudingen. Ook Igor Strawinsky arrangeerde zelf pianolabewerkingen van onder andere delen uit Le Sacre du Printemps, Petrouchka, Le Chant du Rossignol en tal van andere werken. De Amerikaan George Antheil maakte in 1924 samen met beeldend kunstenaar Fernand Léger het baanbrekende ‘Ballet mécanique’, een multi-mediaspektakel van film en muziek. Het is een feest om de pianolaversie van deze partituur te horen. Ook andere componisten lieten zich inspireren door de pianola. Zo schreef Paul Hindemith een Toccata en Ernst Toch drie Studien für das Welte-Mignon Klavier.