Fortepianiste Kaoru Iwamura speelt op zaterdag 27 september om 14.00 uur in de Noorderkerk, met haar onlangs opgerichte Ensemble ‘SOUNDS’, een programma op historische instrumenten, waarin vissen rondspartelen: het ‘Forellen Kwintet’ van Schubert wordt gevolgd door de compositie ‘Andere Vissen’, speciaal voor SOUNDS in 2014 gecomponeerd door Hugo Bouma. Het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds heeft de altviool uit 1700 beschikbaar gesteld, Museum Geelvinck de Böhm fortepiano uit 1830.

Het Forellenkwintet, een van Schuberts mooiste en vooral vrolijkste werken, dankt de naam aan het vierde deel met zijn prachtige variaties op het thema van zijn lied ‘Die Forelle’. Een zorgeloos en ontspannen werk om van te genieten!

SOUNDS is in 2013 opgericht als fortepianotrio en speelt inverschillende formaties repertoire uit de 18e en 19e eeuw op instrumenten uit die tijd. Het kijkt echter veelvuldig over de grenzen van die eeuwen heen en slaat zo een brug naar repertoire van vandaag.

SOUNDS is voor het concert op 27 september in de Noorderkerk uitgebreid met een altviool en een contrabas en bestaat uit vijf vrouwen: Kaoru Iwamura (fortepiano), Barbara Erdner (viool), Nina Hitz (cello), Esther van der Eijk (altviool) en Maria Vahervuo (contrabas).

Dit recital wordt georganiseerd door het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds, met steun van Museum Geelvinck in het kader van het Geelvinck Fortepiano Festival.

De Böhm fortepiano is vriendelijk ter beschikking gesteld door Gijs Wilderom.

Programma Forellen en andere vissen…

Hugo Bouma (Amsterdam 1991) – Andere vissen (2014)

I. Coelacanth

II. Odontodactylus scyllarus

III. Myxinidae

IV. 10 000 Sardines

V.  Coral

VI. Koi

VII. Anglerfish

VIII. The first fish out of water

Franz Schubert (Wenen 1797 – 1828) – Pianokwintet in A-groot, D 667 (1819)

Forellenkwintet

1. Allegro vivace

2. Andante

3. Scherzo: Presto

4. Thema mit Variationen: Andantino

5. Finale: Allegro giusto

Toelichting op ‘Andere vissen’ (2014), door Hugo Bouma

Toen mij werd gevraagd een stuk te schrijven voor “Forellenbezetting” (piano, viool, altviool, cello en contrabas) wist ik eigenlijk al meteen wat de titel moest worden. Andere vissen gaf mij de mogelijkheid tot het schrijven van korte karakterstukjes, zo uiteenlopend als de verschillende vissen die erin verwerkt zijn. Tevens kon ik hierbij de mogelijkheden benutten van een tamelijk ongebruikelijk instrument: een pianoforte van de Duitse bouwer Böhm uit ongeveer 1820. Deze heeft een geheel eigen klank en vijf pedalen, waaronder een zogeheten fagotregister èn ingebouwd slagwerk, oorspronkelijk bedoeld om de klank van Turkse marsmuziek na te bootsen. Uiteindelijk bestaat het stuk uit acht miniaturen, waarin zowat alle klankkleuren, die dit instrument kan voortbrengen, aan bod komen.

I. Coelacanth

Een vissoort, waarvan men dacht dat deze 66 miljoen jaar geleden was uitgestorven, tot er in de jaren dertig exemplaren van dit “levende fossiel” werden aangetroffen in de Indische Oceaan.

II. Odontodactylus scyllarus

De bidsprinkhaankreeft; een prachtig bontgekleurde kreeftachtige met zeer geavanceerde ogen, die in delen van Azië als delicatesse wordt gegeten. Het dier kan met de klauwen zo krachtig uithalen, dat aquariumglas er niet tegen bestand is.

III. Myxinidae

Slijmprikken: tamelijk afstotelijke, aalachtige dieren, wiens voornaamste afweermechanisme eruit bestaat dat zij het omringende water in ondoordringbaar, kleverig slijm veranderen. De muziek reflecteert dit: onaangenaam en slijmerig.

IV. 10 000 Sardines

Een school vissen biedt een onoverzichtelijke aanblik; toch lijken zij alle tienduizend hetzelfde plan te volgen.

V. Coral

Een korte meditatie op de dubbele betekenis van de titel, statisch en fraai als een koraalrif.

VI. Koi

Bekende siervis van Japanse origine, dansend in het water op een onregelmatige wals.

VII. Anglerfish

In de dodenmars van de diepzee doemt de hengelvis op, die haar naam ontleent aan een spriet op het voorhoofd met een lichtgevend uiteinde; hiermee lokt dit niet al te sierlijke schepsel zijn prooi, om vervolgens weer in het aardedonker te verdwijnen.

VIII. The first fish out of water

Terug naar de levende fossielen van het eerste deel, ditmaal echter de paleontologische tussenvorm die voor het eerst besloot, het veilige water te verlaten en zijn heil op het land te zoeken.

Toelichting op Franz Schubert (1797-1828) – Forellenkwintet, door Esther van der Eijk

Het Forellenkwintet werd geschreven in 1819 toen Franz Schubert, 22 jaar, de zomer doorbracht tussen de bergen in het dorpje Steyer in Ober Österreich. Het was de eindbestemming van een wekenlange wandeltocht die hij met zijn vriend en zanger Michael Vogl maakte naar diens geboortedorp.

De plaatselijke mijndirecteur Sylvester Paumgartner, een verdienstelijk amateurcellist, vroeg hem een pianokwintet in de ongebruikelijke bezetting van viool, altviool, cello, contrabas en piano te schrijven. Paumgartner en zijn vrienden waren op dat moment namelijk het pianokwintet van Johan Nepomuk Hummel (1778-1837) aan het instuderen met dezelfde bezetting.
Het dorpje Steyer ligt aan het riviertje Enns dat bekend stond als de ideale plek voor het vissen van forel. Daarom gebruikte Schubert, na een suggestie van Paumgartner, het thema van het lied ‘Die Forelle’ in zijn kwintet. Dit charmante mini-drama, over het leven en dramatische lot van een forel, had Schubert 2 jaar eerder geschreven. Hij gebruikt het thema in het vierde deel waarin hij er een variatiereeks op schrijft.
Zo ontstond een van de zonnigste werken uit zijn repertoire.

Schubert was waarschijnlijk in die zomer in opperbeste stemming want tot het groepje vrienden waarmee Schubert de zorgeloze zomermaanden doorbracht behoorde verder de koopman Josef von Koller. Voor zijn dochter schreef Schubert de pianosonate D. 664. Zij was een begaafd pianiste voor wie Schubert waarschijnlijk warme gevoelens koesterde.

Het eerste deel van het Forellenkwintet is het meest substantiële deel. De vele modulaties lijken schilderingen van een langstrekkend landschap. Je zou je Schubert kunnen voorstellen, wandelend, op weg naar een van de weinige zorgeloze periodes in zijn leven.

Het tweede deel is een rustig en expressief deel met een prachtige melodie die door de verschillende instrumenten gespeeld wordt. Ook klinkt er een ‘tranentrekkende’ melodie in mineur waarin cello en altviool samensmelten.

Daarna volgt het derde deel; het krakendfrisse, zorgeloze scherzo, waarin de strijkers brutaal het voortouw nemen en de piano de bal terugkaatst. Het trio uit dit deel is een dialoog tussen piano en strijkers waarin het balspel gekalmeerd lijkt.

Daarna klinken de variaties over het lied ‘Die Forelle’ waarvan de eerste zin van het oorspronkelijke lied-thema herhaald wordt om het iets meer gewicht te geven. Wanneer na de introductie de piano het thema speelt, klinkt dat briljant en de waterspatten spetteren er bijna af. Je ziet de rivier met daarin de springende forellen voor je. Wat een kleuren komen er voorbij!

De finale begint als een soort ‘Aufforderung zum Tanz’. Dan volgt een serene, subtiele dialoog tussen piano en strijkers, een evenwichtige afwisseling tussen ingetogen, dartele en energieke gemoedstoestanden.

(met dank aan The World Wide Web)

Musici SOUNDS 

Barbara Erdner – viool

Esther van der Eijk – altviool

Nina Hitz – cello

Maria Vahervuo – contrabas

Kaoru Iwamura – fortepiano

Barbara Erdner

Barbara Erdner studeerde viool aan de Hochschule Mozarteum te Salzburg waar zij met onderscheiding afstudeerde. Na haar eindexamen kwam zij met een beurs naar
Nederland waar zij barokviool ging studeren bij Lucy van Dael aan het
Sweelinck Conservatorium Amsterdam. Verder volgde zij masterclasses bij Shmuel Ashkenazy en Ivry Gitlis (viool), Hiro Kurosaki en Enrico Gatti (barokviool).
Zij verleende haar medewerking aan radio- en cd-opnames met de ensembles Anima Eterna Brugge, Freiburger Barockorchester, Les Talens Lyriques, New Dutch Academy, Armonico Tributo Austriae, Capella Leopoldina en het Utrechts Barok Consort.
Barbara Erdner trad op verschillende festivals zoals de Salzburger Festspiele, Styriarte Graz, Bachfestival Nantes, Festival du Academies Musicales de Saintes en Sunsation Festival Lelystad en speelde in producties van Jeunesse Wien en het Wiener Musikvereins.

Verder werkt zij in kamermuziekensembles zoals ‘La Compagnie Baroque’, ‘L’aimable Accord’ en ‘Le cercle Musical’ en in diverse andere ensembles zoals Capella Maria Barbara, Camerata Argentea Austria en het Leidse Barockensemble zowel als concertmeester als solist.

Esther van der Eijk: 

Als dochter van een blokfluitiste en beiaardier is Esther van kindsbeen af omringd geweest door muziek. Ze studeerde altviool aan het Conservatorium van Zwolle bij Else Krieg, aan het Conservatorium van Amsterdam bij Jürgen Kußmaul en aan de Scuola di musica di Fiesole (Italië) bij Antonello Farulli.

Terug in Amsterdam speelde Esther enkele jaren in het Radio Symfonie Orkest. Maar de Oude Muziek bleef lonken, zodanig dat ze zich specialiseerde in de Historische Uitvoeringspraktijk bij violiste Lucy van Dael en in het jaar 2000 met het European Union Baroque Orchestra door heel Europa toerde.

Vanaf dat moment speelt Esther met veel verschillende nationale en internationale groepen waaronder Anima Eterna Brugge, de Nederlandse Bachvereniging, Collegium Ad Mosam en het Orkest van de Achttiende eeuw. Esther was in 2005 medeoprichter van Holland Baroque Society en tegenwoordig zorgt ze als lid van het Artistiek Team mede voor de avontuurlijke concerten van Holland Baroque Society.

Esther speelt op een prachtige altviool. Deze is gebouwd rond 1700 door Pieter Rombouts in Amsterdam, ongeveer 500 meter van waar ze nu woont. Het instrument wordt haar ter beschikking gesteld door het Nationaal Muziekinstrumentenfonds.

Nina Hitz

Nina Hitz studeerde cello aan het conservatorium van Zurich bij Walter Grimmer en voltooide in 1999 haar postgraduate studie aan het conservatorium van Winterthur bij Raphael Wallfish (Zwitserland).

De jaren hierop volgend verdiepte Nina Hitz zich in de historische uitvoeringspraktijk. In 2004 voltooide zij haar studie barokcello bij Jaap ter Linden aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag.

Nina Hitz zoekt naar het onbekende en het onontdekte in de muziek en daar buiten; naast haar werkzaamheden als barokcelliste houdt zij zich intensief bezig met experimentele muziek, filmmuziek, improvisatie en muziektheater.

Zij maakt deel uit van de volgende ensembles; The Barton Workshop (NL), het performance ensemble Daswirdas(CH), Jargon (NL) en Liana Flu Winks (NL).

Nina Hitz nam deel aan talloze produkties op muziek-, theater-, en dansgebied waaronder; ‘Four laptops’ van Coolhaven, de Orkaterproducties ‘La Voix Humaine’ en ‘Hoe Mozart Casanova sloeg’, de theaterproductie ‘God’s opinion’ van Olivier Provily en ‘Paramount’ van het Scapino Ballet. Verder speelde ze in concertseries van het strijkersensemble Camerata Antonio Lucio onder leiding van Emmy Verhey en La Chapelle Ancienne in Zwitserland.

Maria Vahervuo

Maria Vahervuo werkt als violone- en contrabasspeler in oude muziekensembles en orkesten, zoals L’Orfeo Baroque Orchestra in Oostenrijk, Le Cercle Harmonie in Frankrijk, de Nieuwe Philharmonie Utrecht, het Helsinki Baroque Orchestra, The Finnish Baroque Orchestra en het ensemble voor eigentijdse muziek SAMA.

Maria Vahervuo is docent violone en barok-contrabas aan het Conservatorium van Helsinki en de Sibelius Academy in Finland.

Kaoru Iwamura

Kaoru Iwamura studeerde piano aan de Musashino Academy of Music in Tokio. Tijdens haar studie ontwikkelde zij een grote interesse voor de historische uitvoeringspraktijk, in het bijzonder die van de fortepiano. Haar passie voor de fortepiano bracht haar naar Nederland waar ze zich verder specialiseerde in de fortepiano aan de conservatoria van Den Haag en Amsterdam. Ook studeerde zij een jaar aan het Mozarteum in Salzburg als Erasmus-uitwisselingsstudent.

Kaoru is de winnares van de Muzio Clementi Award. In 2006 ontving zij de prijs in het Engelse Finchcocks Musical Museum als een specialiste op het gebied van het vroege toetsinstrument. Kaoru is regelmatig te horen in solorecitals en in ensembles in Europa en in Japan. In 2008 was ze live te horen tijdens de live radiouitzending van AVRO radio 4 in de Spiegelzaal van Het Concertgebouw in Amsterdam.

Kaoru is mede-initiatiefnemer en zit in de jury van het Geelvinck Pianoforte Festival voor tafelpiano sinds 2011 in Geelvinck Hinlopen huis in Amsterdam. Als bestuurslid van de Stichting Sweelinck Collectie zet zij zich in voor de promotie en het behoud van een unieke verzameling fortepiano’s.

In 2013 werd Kaoru uitgenodigd om een fortepiano recital en masterclass te geven tijdens het Nordic Historical Keyboard Festival in Kuopio, Finland met een beurs van de Asahi Shimbun Foundation.

Componist Hugo Bouma

Hugo Bouma (Amsterdam, 1991) deed in 2008 eindexamen aan het Vossiusgymnasium in Amsterdam. Inmiddels studeert hij Natuur- en Sterrenkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Als componist is Hugo autodidact. Maar vanaf het najaar van 2014 is hij toegelaten tot de bacheloropleiding Compositie aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag.

Hugo speelt viool en altviool en heeft les gehad van o.a. Esther Apituley. Hij speelt altviool in verschillende orkesten, zowel als aanvoerder als als ‘tutti-speler’ in o.a. het UvA-Orkest, J.Pzn Sweelinck , het VU-Orkest, JON (Jeugdorkest Nederland), het NESKO (Nederlands Studenten Kamerorkest), het NSO (Nederlands Studentenorkest), het Ricciotti Ensemble en is een veelgevraagd invaller in diverse studentenorkesten en andere ensembles. Tevens bezoekt hij jaarlijks de zomercursus Woudschoten, alwaar een aantal van zijn composities in première is gegaan.
Hugo’s eerste composities ontstonden in 2007. Inmiddels schreef hij een grote verscheidenheid aan stukken, zoals een strijkkwartet, een symfonisch gedicht (“Archaeopteryx”), een altvioolconcert, een cellosonate en een virtuoos werk voor theremin en piano, waarvan een groot deel in opdracht. Hugo is ook als arrangeur actief en heeft onder meer toegiften gecreëerd voor het Sweelinckorkest en het NSO.

Contact SOUNDS:

Voor contact mail of bel naar: esthervandereijk@gmail.com, 0624544499