De Vermaning en de Nieuwe Huys Concerten in Zaandam

De Nieuwe Huys Concerten zijn genoemd naar het gebouw uit 1687, nu bekend als de Doopsgezinde Vermaning, toen als het “Nieuwe Huys”. Dit eenvoudige maar sfeervolle houten kerkgebouw heeft een prachtige akoestiek, ideaal voor de verschillende instrumentale bezettingen die wij hier willen laten klinken.

Een greep uit de geschiedenis

Vanaf 1578 eindigen in de Zaanstreek zowel de oorlog als de geloofsvervolging. Er zijn dan al meer soorten doopsgezinden, o.a. Friezen en Waterlanders. De Friezen bouwen een vermaning in 1628 “Het Oude Huys”. De Waterlanders hebben een vermaning aan de Oostzijde, vanaf 1655 ook een aan het Dampad (West-Zaandam). De Vlamingen krijgen in 1649 een vermaning aan het Stikkelspad (nu Stationsstraat 6). Inmiddels ontstaan er nog andere groepen doopsgezinden zoals het Aris Jansz-volk en Groninger Oude Vlamingen.
In 1687 is er een belangrijke fusie: de Vlamingen van het Stikkelspad met de Waterlanders van het Dampad. Men bouwt een nieuwe vermaning, “Het Nieuwe Huys”, waarin delen van de oude Vermaning aan het Dampad zoals banken , houten collectebussen en liederenborden opnieuw gebruikt worden. De nieuwe vermaning ziet er dan eenvoudiger uit dan nu: van buiten zwart geteerd, binnen met een balkon met eenvoudige borstwering, nog geen orgel. Op de vloer ligt zoals gebruikelijk in die tijd zand. De oude Vermaning aan het Stikkelspad wordt eerst pakhuis. In 1699 tijdelijk gebruikt door de Lutherse gemeente. In 1714 na verbouwing wees- en armenhuis In 1784 komt er in de Vermaning een orgel met 20 stemmen gebouwd door J.P.Künckel uit Rotterdam. In 1841 is er een fusie met de Friezen. Het houten voorhuis wordt vernieuwd en is nu van baksteen, het hek wordt ook vernieuwd.
In 1948 is er een fusie met de Waterlandse gemeente van Zaandam-Oost. In 1912 was de preekstoel die al eerder werd verlaagd, omdat de toen aanwezige predikant last had van hoogtevrees, vervangen door een klein podium met tafel en stoel. De verlichting werd verschillende malen gemoderniseerd: kaarsen, olie, gas en elektriciteit. Voor de verwarming waren er lange tijd slechts stoven, daarna een kolenkachel. Sinds 1963 is er een hete luchtverwarming. In 1975 is de ontmoetingsruimte “De Vertoeving” er naast gebouwd. In 1980-81 werd “Het Nieuwe Huys” gerestaureerd; het orgel onderging in 1969-70 een restauratie door Fa. Flentrop, gecompleteerd in 1982.